جۆن ڕاوڵز و دادپەروەری

 

 جۆن ڕاوڵز لە بەرهەمە کاریگەرەکەیدا “تیۆری دادپەروەری” (١٩٧١)دا ئاماژە بە تیۆریکی دادپەروەریی دەکات کە وەک  ڕێبازێکی بنەڕەتی بۆ تێگەیشتن لە دادپەروەری و یەکسانی لە 

کۆمەڵگادا دەیناسێنێت. ڕاوڵز هەوڵیداوە ئەو پرسیارە بنەڕەتییە  

بخاتەڕوو کە چۆن پێوەری دادپەروەرانە دابنێین بۆ دابەشکردنی مافەکان و ئازادییەکان. لێرەدا تێڕوانینێکی گشتی لە تیۆری 

ڕاولز دەخەینەڕوو.

1. هەڵوێستی یەکەمین و پەردەی نەزانی:
ڕاولز پێشنیاری کرد کە پێوەرە دروستەکان "لە خواری خوارەوە" بڕیاریان لەسەر بدرێت، ڕاوڵز دۆخێکی گریمانەیی وێنا دەکات کە تاکەعاقڵەکان تێیدا کۆدەبنەوە بۆ پێکهێنانی 

گرێبەستی کۆمەڵایەتی. ئەو بەپێویستی دەزانێت لە پشت

 "پەردەی نەزانی"ەوە ئەم گرێبەستەدابڕێژن، واتە هیچ 

زانیارییەکیان نییە لەسەر تایبەتمەندی یان بارودۆخی خۆیان  

وەک ڕەگەز، پێگەی کۆمەڵایەتی، یان بەهرە لەم کۆمەڵگایەی کە بڕیار وایە تێیدا بژیین، ئەم پەردەی نەزانییە دڵنیایی دەدات 

لەوەی بڕیاردەران لایەنگیری ناکەن و بێلایەنن، وە ناتوانن 

پشتگیری لە هیچ هەڵوێستێک یان گروپێکی تایبەت بکەن لەسەر حیسابی سوودەکانی خۆیان.

٢- دوو بنەمای دادپەروەری: 
ڕاولز دەڵێت تاکە عاقڵەکان لە پێگەی یەکەمییندا دوو بنەمای 

یاساییدا هەڵدەبژێرن بۆ بەڕێوەبردنی کۆمەڵگا:                   
                    
أ. بنەمای یەکەم (بنەمای یەکسانی لە ئازادییە بنەڕەتییەکان): 

لەم پرەنسیپەدا هاتووە کە هەموو مرۆڤێک پێویستە لە زۆرترین 

ژمارەی ئازادی بنەڕەتی بەهرەمەند بێت کە بۆ هەمووان

 وەک یەک بێت ئەم ئازادییە بنەڕەتییانە بریتین لە ئازادی 

قسەکردن،؛ یەکسانی ئایینی وسیاسی. 

ب. بنەمای دووەم (بنەمای جیاوازی): ئەم پرەنسیپە ڕێگە بە 

نایەکسانی ئابووری کۆمەڵایەتی دەدات تا ئەو کاتەی کە سوودی بۆ ئەو ئەندامانە هەبێت کە کەمتریین سودیان وەرگرتووە لە 

کۆمەڵگا، نایەکسانی دەبێت بە شێوەیەک دابڕێژرێت کە ئەو 

تاکانەی کە خراپترین بارودۆخیان هەیە حاڵیان باشتر ببێت.

3. پێشینە بۆ بنەمای یەکەمە:
ڕاولز پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە پرەنسیپی یەکەم لە 

گەرەنتیکردنی یەکسانی ئازادییە بنەڕەتییەکان لە پێش بنەمای 

دووەمدا بێت. ئەمەش بەو مانایەیە کە نایەکسانی ئابووری و 

کۆمەڵایەتی کە بە بنەمای دووەم دانراوە، نابێت پێشێلی ئازادییە بنەڕەتییەکانی تاک بکات.

4. هاوسەنگی ڕەنگدانەوەیی:

ڕاولز دەڵێت کە ئەم بنەما دادپەروەرییانە دەبێ لە ڕێگەی 

پرۆسەی "هاوسەنگی ڕەنگدانەوەی"وە بەدەست بهێنرێن. واتا پێویستە بە ڕەنگدانەوە و ڕەچاوکردنی هەستەکانمان و بنەما 

ئەخلاقییەکان و ڕەچاوکردنی دۆخی کۆتایی (پشت پەردەی 

نەزانی) هەیە بۆ ئەوەی بگەینە بنەماهاڕمۆنی و هاوسەنگەکان.

تیۆری دادپەروەری ڕاولز کاریگەری زۆری لەسەر فەلسەفەی 

سیاسی و باسی سیاسەتی گشتی هەبووە. ڕەخنەگران 

ناڕەزایەتی جۆراوجۆرو تیۆری نوێیان پێشکەش کردووە، بەڵام 

کارەکانی ڕاولز وەک بەردی بناغەی فەلسەفەی سیاسی و 

ئەخلاقی مۆدێرن ماوەتەوە.